Według definicji jest to nauka historyczna badająca, opisująca i systematyzująca
monety i inne formy pieniądza, rozpoznająca przyczyny i warunki ich powstania i użytkowania, a także przenoszone przez nie treści. Wśród nauk pomocniczych historii numizmatyka
rozpoznaje monetę jako źródło historyczne; także kolekcjonerstwo monet; numizmatyka; związana ściśle z historią pieniądza; numizmatyka jest pomocna przy datowaniu zabytków
archeologicznych, jak również w badaniu historii gospodarki, nauki, kultury oraz w innych naukach historycznych. Początki numizmatyki sięgają XIV w., rozwinęła się w 
okresie renesansu (kolekcjonerstwo, gromadzenie i identyfikowanie monet starożytnych, potem średniowiecznych); w XVIII w. wykładana na niektórych uniwersytetach; w XIX w.
rozbudowała własne metody badawcze i warsztaty naukowe. W Polsce numizmatyką zajmowali się m.in.: T. Czacki, J. Lelewel, E. Czapski-Hutten, K. Stronczyński, M. Gumowski,
Z. Zakrzewski, R. Kiersnowski. Zbiory monet i medali znajdują się głównie w muzeach narodowych w Krakowie i w Warszawie. Pierwszym polskim czasopismem numizmatycznym były
powstałe 1884 „Zapiski Numizmatyczne”, zastąpiły je 1889 „Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne” (zawieszone 1949), organ utworzonego 1888 Towarzystwa Numizmatycznego w
Krakowie; ich kontynuacją są od 1957 „Wiadomości Numizmatyczne”; ukazują się też inne pisma. Światową organizacją jest Międzynarodowa Komisja Numizmatyczna (bez stałej
siedziby). Polskie stowarzyszenia numizmatyczne zostały 1953 włączone do Polskiego Towarzystwa Archeologicznego (od 1972 Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne).
